TRANSFORMATÖR TESTLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

TRANSFORMATÖR TESTLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

•          Üretimde kullanılan malzemelerin uygunluk testleri ve kontrolleri

•          Üretim sırasında yapılan proses ( ara kontrol ) testleri

•          Son kontrol ve deneyler

•          Saha testleri

•          Arıza teşhis ve tespit deneyleri

ÜRETİMDE KULLANILAN MALZEMELER UYGUNLUK TESTLERİ VE KONTROLLERİ

•          İletkenler

•          Silisyum alaşımlı saçlar

•          Katı izolasyon malzemeleri

•          Sıvı izolasyon malzemeleri

•          Yardımcı donanım ve montaj malzemeleri

•          Ölçü ve koruma donanımı

İLETKENLERDE UYGUNLUK TESTLERİ

•          Üretici test sertifikalarının gözden geçirilmesi

•          Çoklu iletkenlerde damarlar arası izolasyon kontrolleri

•          Boyut kontrolleri

•          Ambalaj kontrolleri

SİLİSLİ SAÇLARDA UYGUNLUK TESTLERİ

•          Üretici test sertifikalarının gözden geçirilmesi

•          Demir kayıplarının ölçümü

•          izolasyon kontrolleri

•          Boyut kontrolleri

•          Genel göz kontrolu

KATI İZOLASYON MALZEMELERİNDE UYGUNLUK TESTLERİ

•          Üretici test sertifikalarının gözden geçirilmesi

•          Malzeme genel göz kontrolü

•          P.F.% Ölçümleri (Yalnızca tapli buşingler için)

•          Aşırı gerilime dayanım deneyleri

•          Boyut kontrolleri

SIVI İZOLASYON MALZEMELERİNDE UYGUNLUK TESTLERİ

•          Malzeme göz kontrolü (Renk, tortu, kirlilik, koku v.s.)

•          Elektriki testler

–        P.F. % ölçümü

–        Dielektrik delinme dayanımı ölçümü

Fiziksel ve kimyasal deneyler

1.İç yüzey gerilme ölçümü

2.Su miktarı ölçümü

3.Nötralizasyon değeri (KOH/gr)

4.Anilin noktası

5.Donma noktası

6.Renk

7.Korrozif kükürt miktarı

8.Alevlenme noktası

9.Özgül ağırlık

10.Viskozite

11.100 °C’ daki Power Factor

12.Yağda çözünen gazların analizi

SIVI İZOLASYON MALZEMELERİNDE ÇÖZÜNEN GAZLARIN ANALİZİ

•          Hidrojen (H2) miktarı

•          Oksijen (O2) miktarı

•          Azot (N2) miktarı

•          Karbonmonoksit (CO) miktarı

•          Karbondioksit (CO2) miktarı

•          CO/CO2 oranı

•          Asetilen

•          Etilen

•          Etan

•          Metan

•          Toplam erimiş gaz miktarı

YARDIMCI DONANIM VE MONTAJ
MALZEMELERİNDE UYGUNLUK KONTROLLARI

•          Malzeme göz kontrolu

•          Üretici test sertifikalarının gözden geçirilmesi

•          Boyut kontrolleri

•          Malzeme sertlik kontrolu (Sadece contalar için)

ÖLÇÜ VE KORUMA DONANIMI UYGUNLUK KONTROLLARI

•          Malzeme göz kontrolu

•          Üretici test sertifikalarının gözden geçirilmesi

•          Boyut kontrolları

•          Fonksiyon testleri

•          İzolasyon testleri (Kablolar için)

PROSES TESTLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

Elektriki proses testleri

•          Sargılarda ölçüye uygunluk

•          Fırınlama sonrası boyut ve uygunluk

•          Montaj sırasında boyut ve uygunluk

•          Çevirme oranı ve bağlantı grubu ölçümü

•          İzolasyon direnci ölçümü

•          Sargılarda DC-direnç ölçümü

•          Sıvı izolasyon malzemelerinde elektriksel delinme dayanımı

Mekanik proses testleri

•          Silisli saç kesim ve dizim boyut ve uygunluk

•          Boyunduruk takozları boyut ve uygunluk

•          Ana gövde boyut, uygunluk ve sızdırmazlık

•          Kapak ve genleşme deposu boyut ve uygunluk

SAHA TESTLERİ VE SON KONTROLLAR

Saha testleri

•          Çevirme oranı ve bağlantı grubu ölçümü

•          Doble izolasyon deneyleri ve uyarma akımı ölçümü (Yalnızca güç trafoları)

•          İzolasyon direnci ölçümü

•          Sargılarda DC-direnç ölçümü

•          Sıvı izolasyon malzemelerinde elektriksel delinme dayanımı ve P.F.%

        Son Kontroller

•          Genel göz kontrolu

•          Radyatör klepe pozisyonları

•          Boru hattındaki vanaların pozisyonları

•          Ana gövde topraklaması

•          Yıldız bağlı sargılarda nötr topraklaması kontrolu

•          Genel sıvı kaçağı kontrolu

•          Ark boynuzlarında açıklık kontrolu

•          Genel boya kontrolü

•          Kurutucuların ve kurutucu yağ kaplarının kontrolu

•          Buşing tipi akım trafoları sekonder uç bağlantıları

•          Koruma ve ölçü donanımı fonksiyon kontrolları ve ayarları

•          Soğutma fanları dönüş yönleri

•          Boşta ya da yük altında kademe değiştirici fonksiyon kontrolları

•          Kumanda panoları ısıtıcı kontrolları

•          Tap’ li buşinglerde tap ucu kapaklarının kontrolu

•          Genleşme deposu yağ seviye kontrolu

•          Kablo ya da bara bağlantılarında sıkılık ve faz sıralarının kontrolu

•          Buşing, buchholz rölesi, radyatör v.s. yerlerden sıkışan havanın tahliyesi

SON KONTROL VE DENEYLER

•          Elektriki son kontrol ve deneyler

•          Rutin deneyler

•          Tip deneyler

•          Özel deneyler

•          Mekanik son kontrol ve deneyler

•          Rutin deneyler

•          Tip deneyler

•          Özel deneyler

ELEKTRİKİ SON KONTROL VE DENEYLER

•          Rutin deneyler

–        Çevirme oranı ölçümü ve bağlantı grubu kontrolu

–        Sargıların DC-dirençlerinin ölçümü

–        Uygulanan gerilim deneyi

–        Endüklenen gerilim deneyi

–        Boşta çalışmada demir kayıplarının ve boşta akımın ölçümü

–        Yükte çalışmada bakır kayıpları ve kısa devre empedans gerilimi ölçümü

•          Tip deneyler

–        Sıcaklık artışı (Isınma) deneyi

–        Yıldırım ve manevra darbe gerilimi deneyleri

–        Duyulabilir gürültü seviyesi ölçümleri

–        Kısa devrelere karşı mekanik dayanım deneyleri

•          Özel deneyler

–        Doble izolasyon deneyleri (P.F.% ve uyarma akımları ölçümü)

–        İzolasyon direnci ölçümleri

–        Sıvı izolasyon malzemelerinde dielektrik delinme dayanımı ölçümü

–        Boşta çalışmada akım harmoniklerinin ölçümü

–        Kısmi boşalma deneyi

–        Sıfır bileşen empedansı ölçümü

–        Yük altında kademe değiştirici fonksiyon deneyleri

–        Soğutucu fanların fonksiyon deneyi

–        Ölçü ve kumanda dolaplarının kontrolları

–        Yardımcı koruma röleleri ve donanımların fonksiyon testleri

MEKANİK SON KONTROL VE DENEYLER

•          Rutin deneyler

Ø  Yağ sızdırmazlık deneyleri

Ø  Aşırı basınca dayanım deneyi

Ø  Vakum dayanımı deneyi

•          Tip deneyler

Ø  Aşırı basınçta kalıcı deformasyon deneyi

Ø  Tam vakumda kalıcı deformasyon deneyi

•          Özel deneyler

Ø  Boya kalınlığı ölçümü

Ø  Basınç emniyet ventili fonksiyon kontrolu

İŞLETMEYE ALMA

•          Enerjilendirme ve işletmeye alma

•          Transformatörü manuel olarak uygun gerilim kademesine alınız.( Tercihen demaraj akımının

      en az olduğu max. kademe seçilir).

•          Besleme ve yük hattında hiçbir topraklama olmamalıdır.

•          Koruyucu izole giysilerini ve malzemelerini kullanarak ve ortamdaki herkezin duyabileceği şekilde yüksek sesle enerji verilmek üzere olduğunu ilan ederek kesiciyi kapama butonuna basıp transformatöre enerji veriniz.

•          Bir süre bekledikten sonra dikkatle transformatörün yanına yaklaşarak çalışma sesini dinleyip normal olup olmadığını tespit ediniz.

•          Kumanda hücresinde ölçü sistemi varsa çıkış gerilimlerinin normal ve dengeli olup olmadığını gözleyiniz.

•          YAKD mekanizması ve otomatik gerilim ayar mekanizması varsa bunların ayarlarını yapıp normal çalışıp çalışmadıklarını kontrol ediniz.

•          Yük ayırıcısı ve kesicilerini kapıyarak transformatörü yükleyiniz.

İşletmeye almada karşılaşılabilecek bazı sorunlar ve dikkat edilmesi gereken hususlar

•          Devreye alınma sırasında henüz enerjilendirilmiş olan transformatörün geriliminin kesilmesi YG sargı yalıtımlarının zaman zaman yalıtım dirençleri açısından zorlanmasına sebep olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle işletme gerilimi 154 kV’ un üzerindeki transformatörlerin işletmeye alındıktan sonra hemen devreden çıkartılıp yeniden enerjilendirilmesine izin verilmemelidir. Kesicinin açılıp tekrar kapanması arasında en az 15 dakikalık bir emniyet bekleme süresi bırakılmalıdır.

•          Transformatör herhangibir koruma cihazının yanlış çalışması sonucu devre dışı kalırsa, yeniden çalıştırılmadan önce mümkün olan en düşük endüksiyonla devreye alınmalıdır. Bunun için kademe değiştiricinin pozisyonunun en yüksek gerilim pozisyonuna alınması yeterlidir. (En yüksek dönüşüm oranını sağlayan kademe)

•          Transformatör üzerinde YAKD varsa ilk enerjilendirmede bunun pozisyonunun manuel olarak en yüksek gerilim pozisyonuna alınması, trafo enerjilendirdikten sonra manuel olarak ana kademeye alınması tavsiye edilir.

•          Transformatörün enerjilendirilmesi sırasında herhangibir koruma sistemi tarafından trafo devre harici edilirse bunun nedeni araştırılmalı ve sorun çözülmeden trafo yeniden enerjilendirilmemelidir.

Güvenlik önlemleri

•          Transformatörün son göz kontrolunun yapılması:  Kapak üzerinde herhangibir yabancı madde, avadanlık, takım, iletken parçaları v.s. bulunmadığından emin olunuz.

•          Transformatör çevresinde güvenlik önlemlerini alarak insanların bu bölgeye yaklaşmamalarını sağlayınız.

•          Ölüm tehlikesi ve yüksek gerilim uyarı levhalarıyla transformatör çevresini donatınız.

•          Transformatöre enerji vermeden önce yetkili personel haricindeki kişilerin transformatör mahallinden uzaklaştırılmasını sağlayınız.

•          Koruma ve işletme topraklamalarını son bir kez gözden geçiriniz.

•          Ayırıcı ve kesici manevralarına başlamadan önce Elektrik çarpmasına karşı kullanılacak her türlü izole güvenlik malzemelerinin hazır bulundurulmasını sağlayınız. (İzole eldiven, ayakkabı, izole halı, tıbbi ilk yardım malzemeleri v.s.)

•          Transformatöre enerji verilmek üzere olduğunu tüm görevlilerin bilmesini sağlayınız.

•          Besleme ve yük hattı üzerinde herhangibir topraklama olmamasını sağlayınız.

PERİYODİK BAKIM

•          HAFTALIK BAKIM

–        Yağ ve sargı sıcaklığı kontrolu   

–        Hava kurutucusu kontrolu

–        Yağ seviyelerinin kontrolu

•          AYLIK BAKIM                                                                  

–        Genel yağ sızdırmazlık göz kontrolu (Kazan-kapak, boru hattı, vana ve klepeler v.s.)

–        Göstergeli buşinglerde yağ seviyelerinin göz kontrolu

•          6 AYLIK BAKIM

–        Buşinglerin yüzeysel temizlik kontrolu

–        Buchholz rölesi fonksiyon kontrolu

–        Soğutma fanlarının kontrolu

–        Genel yüzey temizlik ve boya kontrolu

–        Varsa YAKD koruma rölesi fonksiyon kontrolu

–        Yağ numunesi alma ve elektriki testlerinin yaptırılıp kayıt altına alınması

•          YILLIK BAKIM

–        Topraklamaların kontrolu          

–        Varsa YAKD tahrik mekanizması sayaç kontrolu

–        Varsa YAKD kumanda panosu kontaktörlerinin kontak temizliği

–        Varsa YAKD motor tahrik mili ve bağlantı flanşının kontrolu

–        Varsa YAKD motor tahrik mekanizmasının kontrolu

•          Komutatör kontaklarının kontrol ve temizliği(kademeler arası 5-6 defa çalıştırılıp sabit kalmadan oluşan oksidasyon önlenmelidir)

•          Komutatör fonksiyon kontrolu

•          Kumanda dolabı ısıtıcı kontrolu

•          Kumanda dolabı kapı sızdırmazlık kontrolu

•          Ark boynuzlarının aralık ve oksidasyon kontrolu

•          Koruma cihazlarının fonksiyon kontrolları

•          Genleşme deposu yağ seviye kontrolları

5 YILLIK BAKIM                                                                                                                                                     

–        Yağ numunesi alma ve analiz

–        Yükte kademe değiştiricinin revizyonu

–        Varsa kondansatörlü buşinglerde yağ seviyesi kontrolu , %p.f.  ve kapasite ölçümlerinin yapılması.

TRANSFORMATÖRLERİN KORUNMASI

•          YÜK VE BESLEME SİSTEMİNDE OLUŞAN ARIZALARA KARŞI TRANSFORMATÖRÜN KORUNMASI

–        Aşırı gerilime karşı koruma

–        Toprak arızalarına karşı koruma

–        Kısa devrelere karşı koruma

•          TRANSFORMATÖRDE OLUŞAN ARIZALARA KARŞI SİSTEMİN KORUNMASI

–        Diferansiyel koruma

–        Aşırı akım ve toprak kaçağına karşı koruma

–        Buchholz rölesi ile koruma

–        Yalıtım sıvısı seviye koruması

–        Isıl koruma sistemleri

–        Oksidasyon ve rutubete karşı koruma

–        Aşırı basınca karşı koruma

–        YAKD sistemlerde koruma

TRANSFORMATÖR ARIZALARI

GENEL

•          Transformatörlerde oluşan arızaları 3 ana başlık altında toplayabiliriz.

•          YALITIM ARIZALARI

•          Katı ve sıvı yalıtım malzemelerinde oluşan arızalardır. Başlıca trafo yağının ya da soğutucu yalıtkan sıvısının kötü işletme koşullarında kimyasal bozulmaya uğraması ya da rutubet alması sonucu ortaya çıkarlar. Yağdaki bu bozulma zamanla katı yalıtım malzemelerini de etkileyecek ve onların da arızalanmasına sebep olabilecektir. Trafo yalıtım sıvısından peryodik numuneler alınıp test ettirilerek yalıtım durumu izlenebilir ve arıza önlenebilir.

•          SARGILAR VE ARA BAĞLANTILARDAKİ ARIZALAR

  Sargılarda ve ara bağlantı iletkenlerinde oluşan arızalar.

•          MANYETİK DEVRE ARIZALARI

  Çekirdek saç paket ile boyunduruk sıkıştırma düzeneklerinde rastlanan arızalar.

ARIZA NEDENLERİ

•          Kötü işletme koşulları

•          Yetersiz ya da hatalı koruma teknikleri

•          Kontrol ve bakımların zamanında ve tam olarak yapılmaması

•          Ehliyetsiz ve bilinçsiz kişilerin kullanımı

•          İmalat hataları

ARIZALARIN OLUŞUM ŞEKİLLERİ

•          Yıldırım düşmesi sonucunda hatlarda oluşan yürüyen dalgaların etkisi ile yalıtım malzemelerinin ve iletkenlerin yanarak hasarlanması.

•          Manevralar (büyük yüklerin ya da üretim gruplarının devreye giriş-çıkışları) sırasında oluşan darbe gerilimlerinin yürüyen dalgalar şeklinde trafoya ulaşması ve bunun sonucunda yalıtım malzemelerinin ve iletkenlerin yanarak hasarlanması.

•          Uzun süreli (3 saniyeden büyük) faz arası ya da faz-toprak şeklinde kısa devreye maruz kalmalar. Bu sırada trafo sargılarından geçen çok büyük kısa devre akımlarının etkisiyle oluşan yanma, ergime ve statik-mekanik bozulmalar.

•          Uzun süreli aşırı yük altında kullanım sonucu trafo ömrünün azalması ve katı-sıvı yalıtım malzemelerindeki fiziksel ve kimyasal bozulmalar sonucu oluşan yanma ve kavrulmalar.

•          İmalat hatasından kaynaklanan ve kötü malzeme, işçilik ya da hatalı projelendirme faktörlerinin neden olduğu çeşitli arızalar.

•